Terapia behawioralna to grupa terapii stosowanych w przypadku zaburzeń psychicznych, lęków i depresji. Głównym celem terapii, opartej na zasadzie behawioryzmu (uczenie się poprzez warunkowanie) jest zmiana i modyfikacja zachowań i sposobu myślenia pacjenta, co pomoże znacznie poprawić jego jakość życia. Opiera się na założeniu, że wszystkie zachowania są wyuczone, a błędny sposób myślenia i dysfunkcjonalne zachowania można zmienić. Jednym z najważniejszych elementów terapii behawioralnej w przeciwieństwie do psychoanalizy, w której pacjenta zachęca się do powrotu myślami do wspomnień z przeszłości, jest skoncentrowanie się na tym, co jest tu i teraz – na teraźniejszości.
Komu może pomóc terapia behawioralna?
Terapia behawioralna jest głównie skierowana do pacjentów borykających się z:
- depresją
- uczuciem niepokoju
- zaburzeniami panicznymi
- nagłymi, niekontrolowanymi wybuchami gniewu
Choć może też być stosowana w leczeniu następujących zaburzeń:
- zaburzenie odżywiania
- zespół stresu pourazowego (PTSD)
- zaburzenie afektywne dwubiegunowe
- ADHD
- fobie, w tym fobie społeczne
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
- samookaleczenie
- uzależnienie od internetu, narkotyków, alkoholu
Zalecana jest przy leczeniu zarówno dorosłych, jak i dzieci.
Terapia behawioralna – metody terapeutyczne
Stosuje się następujące techniki terapeutyczne:
- Terapia behawioralno-poznawcza
Jest to jedna z najbardziej sprawdzonych i najpopularniejszych metod leczenia, która jest połączeniem terapii behawioralnej i terapii poznawczej.
Podstawowe założenia psychoterapii behawioralno-poznawczej: skupienie się na teraźniejszości, zmiana wyuczonych błędnych reakcji i bodźców w przeszłości oraz nauczenie się nowych zachowań i sposobu myślenia.
Psychoterapeuci w leczeniu dzieci często stosują poznawczo-behawioralną terapię zabawą (CBPT), która jest połączeniem terapii i zabawy. Terapeuta wykorzystuje zabawę, by pomóc swoim małym pacjentom pozbyć się uczucia niepokoju, lęku czy fobii. Obserwuje dziecko w czasie zabawy, aby ocenić jego problemy ze zdrowiem psychicznym. Uczy dziecko przydatnych umiejętności, pomaga mu w odkrywaniu spostrzeżeń, które mogą zmienić jego reakcje i bodźce na otaczający świat.
- Systematyczna desensytyzacja
Systematyczna desensytyzacja to jedna z technik, stosowanych w terapii behawioralnej, której podstawowym celem jest wyleczenie zaburzeń lękowych i fobii. Metoda polega na przezwyciężaniu lęku i fobii poprzez stopniową ekspozycję na to, czego człowiek się najbardziej boi. Najpierw jednak terapeuta uczy pacjenta strategii radzenia sobie z lękiem poprzez trening relaksacyjny, kontrolę oddechu i wyobrażenie sobie sytuacji, w której pacjent styka się z przedmiotem, który u niego wywołuje strach, ale on nie czuje lęku.
- Terapia awersyjna
Terapia awersyjna jest skuteczną metodą leczenia uzależnienia od alkoholu i narkotyków. Uczy pacjenta doznawania negatywnych emocji w odpowiedzi na bodźce, które są błędnie postrzegane jako pozytywne. Głównym celem terapeuty w leczeniu alkoholika jest zmuszenie go do kojarzenia alkoholu ze złym samopoczuciem poprzez podawanie leków, które w połączeniu z alkoholem powodują nudności i wymioty.
Czy terapia behawioralna jest skuteczna?
Terapia behawioralna z pewnością jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia różnych zaburzeń psychicznych. Blisko 75% pacjentów potwierdza pozytywny wpływ terapii poznawczo-behawioralnej.
Terapia behawioralna wykazuje największą skuteczność w leczeniu:
- zaburzeń lękowych
- przewlekłego stresu
- bulimii
- nagłych wybuchów gniewu
- depresji
- narkomanii i alkoholizmu.
Badania wykazały, że terapia CBPT (terapia zabawą) sprawdza się w przypadku dzieci w wieku od 3 do 12 lat. Choć ostatnio jest stosowana też w leczeniu dzieci w różnym wieku.
Terapia behawioralna dzieci
Terapia behawioralna jest skuteczną metodę leczenia dzieci z różnymi zaburzeniami psychicznymi: lęk, depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia zachowania. W przypadku dzieci stosuje się zarówno terapię behawioralną, jak i terapię zabawą. Stosuje metodę kija i marchewki, czyli metodę kar i nagród. Właściwe zachowania zasługują na nagrodę, zaś dysfunkcjonalne – na karę. Jest to technika, która przewiduje ścisłą współpracę psychoterapeuty z pacjentem i jego rodzicami.
Korzyści z terapii behawioralnej mogą odnosić również dzieci z diagnozą nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) oraz autyści.
Reasumując, można powiedzieć, że terapia behawioralna jest skuteczna zarówno w przypadku dorosłych, jak i dzieci w wieku od 2 do 13 lat. Pomaga pozbyć się różnych problemów natury psychicznej, takich jak uzależnienie od alkoholu oraz substancji psychoaktywnych, uczucie niepokoju, zaburzenia lękowe, depresja. Terapia behawioralna jest metodę krótkoterminową – trwa od jednego miesiąca do pół roku. Jak wykazują liczne badania, jest jedną z najskuteczniejszych i najpopularniejszych metod leczenia zaburzeń psychicznych.
